Martha Waijop en Ed van der Elsken: een unieke band

Beeldend kunstenaar Martha Waijop uit Beekbergen laat haar beelden en schilderijen zien in de Loolaan Galerie. Ze brengt ouder werk samen met de foto’s die Ed van der Elsken destijds maakte van haar en haar werk. Tot aan zijn dood in 1990 heeft Van der Elsken haar kunst in foto’s vastgelegd. Nu samengebracht met recent werk in een expositie.

Hoe is de relatie met Ed ontstaan?
,,In die tijd (1970) werkte ik nog 20 uur per week bij een accountantskantoor in Edam. En ging ik 1 dag in de week naar de vrije academie in Den Haag. Ed was een klant bij ons op het kantoor en hij was mijn klant. Ik heb altijd zijn hele boekhouding verzorgd. Hij wilde nooit naar kantoor komen, boekenwurmen vond hij verschrikkelijk. Er was er eentje die hem wel aanstond en dat was ik.”

En hoe is dat verder gegaan?
,,Ik vertrok naar Amsterdam en nam mijn intrek in een galerie in de Witte de Withstraat. Ik woonde erachter. Ed fotografeerde al mijn werk. Een selectie van de foto’s is aan de Loolaan nu samen met de beelden te zien. Ik werkte destijds nog figuratief. Je kan wel roepen zoals Joseph Beuys: Iedereen is een kunstenaar. Dat zal wel zo zijn, maar ik heb een andere mening. Ik wilde eerst het vak leren en daarna ben ik mijn eigen weg gegaan en het ging vrij snel. Abstraheren doe je vanuit kennis. Anders worden het gelukstreffers, ook leuk, maar die laten zich niet herhalen.”

Hoe zou je Ed willen omschrijven, wat voor man was hij?
,,Laat ik dat doen met een voorbeeld. Bij mijn vertrek uit Edam ik heb nog een afscheidstentoonstelling gehouden. Ik was op dat moment tot veel in staat, ik dichtte ook en iedereen vond dat geweldig. Vooraf met Ed gesproken over de opening die hij zou doen. Ik zei dat ik het leuk zou vinden als bij mijn werken ook een paar van mijn gedichten getoond zouden worden. Hij zei: laat mij dat  even lezen. Vol trots overhandig ik hem dat. Hij keek ernaar en zei: Wat een smerige, Elsevier-zakagenda-poëzie. Als je dat aan de muur hangt, breek ik je af aan alle kanten. Jij bent beeldhouwer en een goeie, daar moet je het bij laten.  Je bent dan wel even geschokt, maar het was wel waar. Zo was Ed van der Elsken. Hij zei het precies, recht voor z’n raap. Ik noem hem altijd nog vol respect een van mijn ‘leermeesters’. Hij was gewoon een waarachtig man.”

Waar is je werk allemaal te zien of te zien geweest?
,,Op vele tentoonstellingen over de hele wereld van Australië tot de Verenigde Staten, Duitsland, Zwitserland, België en niet te vergeten Griekenland de bakermat van onze beschaving. En op vele plaatsen in Nederland. Naast tentoonstellingen is mijn werk ook te zien in de publieke ruimte en bij particulieren. Zelfs op de wereldzeeën: de Holland Amerika Lijn heeft vijf portretten van Koningin Beatrix die meedobberen op het water. In Apeldoorn staat bij het Gelre-ziekenhuis een groot beeld, getiteld ‘Samen’. Het heeft ermee te maken dat je meestal niet voor je lol naar het ziekenhuis gaat. In de eerste plaats moet er vertrouwen zijn in het ziekenhuis en de mensen die daar werken. Tenslotte gaat het over de patiënt die weer gezond kan doorleven. Vandaar ‘Samen’ als titel van het werk.”

Hoe zou je de ontwikkeling in je beeld- en vormentaal kunnen beschrijven?
,,Vrij snel is de figuratie overgegaan in abstractie, waarbij de elementen ritme en beweging een belangrijke rol spelen. Mijn beelden zijn niet statisch. Op een gegeven moment is de gelijkenis met het onderwerp minder belangrijk en ga je het loslaten. Ik concentreerde me toen op de lichaamstaal, die veel zegt over mensen. Daar ben ik een periode heel intens mee bezig geweest. In een volgende fase ging het weer meer om het sculptuur. Het moet ruimtelijk werk zijn. Het thema waar ik de laatste jaren mee bezig is ‘balans’ oftewel vertrouwen. In je omgeving, de wereld, om je zo te durven verlaten op iets of op iemand. Daar ben ik nu mee bezig, met de compositie van het sculptuur en het driedimensionale dat steeds meer door mij benadrukt wordt. Een goed sculptuur vraagt: loop eens om me heen, ik heb meer kanten. Laat me je verrassen.

Je bent nu zo’n kleine 40 jaar bezig in het vak, wat zijn daarin nu belangrijke zaken?
,,In tegenstelling tot een schilderij gaat een sculptuur altijd de weg naar de bronsgieter. Dat  kost veel tijd en niet te vergeten brengt het kosten met zich mee voordat je kunt zeggen hier staat het. Bij grote sculpturen wordt het heel complex en kostbaar. Het beeld bij het Gelre-ziekenhuis is bijvoorbeeld in 32 delen gegoten. Ik werk al 40 jaar met mijn bronsgieter. We weten wat we aan elkaar hebben. Als kunstenaar heb je natuurlijk te maken met perioden waarin het heel goed gaat, maar ook met perioden waarin het allemaal wat minder is. Dan is het de kunst je eigen broek op te houden. Dit is inherent aan het vrije ondernemerschap. Niks geen UWV of een Europees potje subsidie voor elk niet-geschilderd schilderij van 500 euro. Ik zeg weleens als je kind kunstenaar wil worden, dan moet je dat gewoon verbieden. Als hij of zij het daadwerkelijk wil worden moet je heel veel van hem of haar houden.”

Zaterdag 22 en zondag 23 april van 13:00 tot 17:00 nog te zien in de galerie, Loolaan nummer 31a.

Momenteel loopt er een tentoonstelling van Ed van der Elsken in het Stedelijk Museum in Amsterdam, tot 21 mei kun je de tentoonstelling nog bezoeken Stedelijk museum: Ed van der Elsken, “De verliefde camera”