‘Licht op Herinnering’ in de spotlights

Het is alweer 11 edities geleden dat ‘Licht op Herinnering’ het licht zag. Toen nog onder de naam ‘Allerzielen Alom’. Over een week, (woensdag 6 november) vindt de 12e editie plaats, voor het eerst op begraafplaats Heidehof. Samen met 2 initiatiefneemsters, Mirjam Verweij en Nicole van den Bos, blikken we terug en kijken we vooruit.

Hoe is Licht op Herinnering ontstaan?

Mirjam: ,,Ida van Lee een kunstenares in Amsterdam had de wens het klassieke herinneren wat meer kunstzinnig vorm te geven. Hieruit kwam op een Amsterdamse begraafplaats ‘Allerzielen Alom’ voort. Dit sloeg aan in het westen van het land, zo heeft de olievlek zich langzaam verspreid en werden 3 dames, waaronder Maria de Greef en Alinde Vrolijk, in Apeldoorn ook geïnspireerd het hier op de Veluwe vorm te geven. Dat werd geen één op één kopie, want het geheel moest toch een iets behoudender vorm krijgen. Na een geslaagde eerste editie maakte de dames zich vrij en richten stichting ‘Licht op herinnering’ op. Met het doel; samenkomen op een donkere avond om zo herinneringen op te halen en daardoor overleden dierbaren in het licht te zetten.”

Is er anno 2019 veel veranderd aan de avond?

Mirjam: ,,Je merkt dat er de afgelopen jaren een soort revolutie gaande is. Dit zie je duidelijk terug in de manier hoe we tegenwoordig afscheid nemen. De vrijheid en onbegrensde mogelijkheden vertalen zich ook naar de manieren waarop we herinneren. Dit maakt dat er steeds meer ruimte en acceptatie is om dat op een eigen wijze invulling te geven. De behoudendheid van toen, maakt plaats voor de vrijzinnigheid van nu, ook hier op de Veluwe.”

Hoe lukt het jullie om met 5 leden zo’n avond vorm te geven en te organiseren en hoe gaat dat?

Nicole: ,,De afgelopen jaren hebben er heel wat wisselingen plaatsgevonden, daarnaast worden we met het jaar wijzer. Ieder van ons heeft zo zijn eigen talent, hierdoor vormen we samen een perfect team. Marlies Musch is erg handig met de pers, Tom Schoemaker heeft een kunstzinnige achtergrond, Anita Reijerink is creatief en handig, Mirjam is de continue factor binnen LOH en bewaakt de waarden en Nicole weet door haar netwerk juist die mensen te betrekken die een waardevolle bijdrage kunnen leveren. De avond draait op donaties, sponsoren en circa 30 vrijwilligers. Die vrijwilligers daar hebben we er nooit genoeg van. Je hebt nagenoeg ieder jaar afvallers door ziekte, drukke agenda’s of werk dat zich niet laat regisseren. Ook gebeuren er weleens dingen waar je zelf geen grip op hebt. Afgelopen jaren zaten we weleens krap bij kas, hadden we niet genoeg vrijwilligers en hebben de voorzieningen ons weleens in de steek gelaten. De bezoeker mag hier niets merken,  voor ons staat de liefde voor het organiseren van deze avond voorop. De passie waarmee we de avond organiseren, die drijft ons.”

Bestaat deze avond alleen in Apeldoorn?

Mirjam: ,,Nee hoor, de avond wordt landelijk op verschillende data gehouden. We hebben ervoor gekozen de avond jaarlijks op de eerste woensdag van november te organiseren. Ook de invulling is overal verschillend. Van ingetogen tot heel groots. Ook delen we als organisaties onder elkaar ervaringen en ideeën uit. We bezoeken elkaars avond en delen soms zelf belevingen uit.”

Is ‘WereldLichtjesDag’ niet hetzelfde als ‘Licht op Herinnering’?

Nicole: ,,WereldLichtjesDag is de dag van het overleden kind, dit is de 2e zondag van december. ‘Licht op Herinnering’ is een avond waarop je ongeacht je overtuiging óf waar je dierbare begraven of gecremeerd is mag komen herinneren. De avond is gekoppeld aan Allerzielen, een rooms-katholieke traditie van origine.”

Wat maakt zo’n avond nodig, naast alle overige  jaardagen die er voorbij komen?

Nicole: ,,Alles wat rouwende mensen kan helpen hun verlies draagbaarder te maken is waardevol.”

Wie gaat(n) er op deze avond door jullie herinnering?

Mirjam: ,,Voor mij zijn dat mijn man en vader.”

Nicole: ,,Mijn broertje is verongelukt op jonge leeftijd. De betekenis van zijn overlijden in ons gezin is zo groot. Wanneer ik op die avond even de rust vind om zelf een rondje te wandelen, sta ik even stil bij de pijn van het gemis. En juist door die herinnering levendig te houden kan ik ook genieten van het organiseren van deze avond. Want naast het feit dat het behoorlijk wat inspanning vraagt, levert het ook zoveel voldoening op.”

Welk verhaal of gebeurtenis bij voorgaande avonden heeft jullie persoonlijk het meest gegrepen?

Mirjam: ,,Ik sprak eens met een oude man die mij vertelde dat hij door deze avond na jaren ineens aan zijn oud-Indiëgangers moest denken. Hij vond dit zo bijzonder, en ik ook. Ik dacht, jij bent zelf al in de laatste fase van je eigen leven, wat mooi dat juist nu de herinneringen weer zo naar voren komen. Maar ook bezoekers die heel pril een dierbare verloren zijn en waarbij de rouw nog heel scherpe randjes heeft. Al die verschillende emoties samen grijpen aan. De persoonlijke berichtjes die bezoekers schrijven, blijven in vertrouwen. Maar we hebben ook eens een activiteit gehad waar mensen hun herinnering op een bord konden schrijven en op een gedekte tafel konden zetten (een tafel vol herinneringen) zodat deze door een ander gelezen kon worden. Ik kan nog volschieten als ik terugdenk aan een bord waarop iemand een verhaal had geschreven over een kersttraditie in haar gezin. Ze had het over haar vader die zijn vleesmes slijpt. Zo’n eenvoudige zin haalde direct bij mij herinneringen naar boven aan mijn eigen vader.”

Kaarsen branden, namen zingen, poëzie en zelfs een geurlaantje om te herinneren. Waar komt die diversiteit aan uitingen vandaan?

Nicole: ,,We nemen onszelf voor ieder item 2 keer terug te laten keren voordat we iets nieuws bedenken. De diversiteit komt voort uit onze gezamenlijke betrokkenheid en het praten met elkaar. De ideeën ontstaan aan tafel. Ook dit jaar heeft kunstenaar Stephan Peters uiting gegeven aan het thema vergankelijkheid door de bezoeker met water te laten schilderen op leisteen. Door de warmte van het kaarsje dat brand onder de leisteen vergaat het water en dát is vergankelijkheid.”

Om de sfeer sereen te houden kunnen er zeker geen kinderen mee?

Mirjam: ,,Natuurlijk wel, ik zou de sfeer ook niet per sé typeren als sereen, hoor. Er mogen juist allerlei emoties zijn. Er mag gehuild worden maar zeker ook gelachen worden. Kijk een hardrock band zullen we niet inhuren om de avond muzikaal vorm te geven, maar als iemand juist door het horen van die muziek iemand wil herdenken, dan kan hij terecht bij de ‘stille jukebox’.

Nicole: ,,Wat ik bij uitvaarten ook vaak merk, is dat kinderen de emoties om hun heen oppakken. Ze zijn dus meer dan welkom.”

Wordt er vanuit de verzorgings- en verpleeghuizen ook een bezoek gebracht aan deze avond? 

Mirjam: ,,Niet iedereen meld zich, dus we weten vooraf nooit wie we mogen verwachten. Dus ook geen achtergronden of vanuit waar ze komen.”

Nicole: ,,Hoewel de belevingsroute juist voor deze doelgroep prima toegankelijk is. De route is 1,2 kilometer lang en is rolstoel- en rollatorvriendelijk. En is er zelfs een golfkarretje beschikbaar mocht dat nodig zijn.”

Wat zou deze avond nóg mooier of bijzonderder kunnen maken?

Mirjam: ,,Als we het maar droog houden.”

Nicole: ,,Naast het weer hopen we ook dat de bezoekersaantallen omhoog zullen gaan. Met de keuze om dit jaar naar begraafplaats Heidehof te gaan hopen we een grotere groep mensen aan te spreken. Wat we zelf enorm bijzonder vinden is dat iedereen die zich inzet op deze avond dit zonder vergoeding doet. Dat geldt voor de muzikanten en de kunstenaars. Van alle bedrijven die we noodzakelijk moeten inhuren zoals bijvoorbeeld licht en tenten, krijgen we een gereduceerde nota. En ook de gemeente Apeldoorn neemt een heel grote rol op zich.”

Op welke manier herdenken jullie zelf jullie dierbaren?

Mirjam: ,,Eigenlijk het gehele jaar door, sterfdag, verjaardag en de feestdagen. Maar ook een liedje op de radio kan een herinnering opwekken.”

Nicole: ,,Onlangs is een vriendin van mij op jonge leeftijd overleden, wanneer er iets is met haar partner dan denk ik altijd aan haar. We herdenken haar eigenlijk altijd. Zo gaat er als we in januari op vakantie gaan altijd een foto van haar mee en proosten we op haar. Zo houden we de herinnering aan haar levend.”

Is er nog iets wat jullie kan helpen bij de organisatie voor volgende edities?

Nicole: ,,Extra handjes in de vorm van vrijwilligers, daar hebben we er nooit genoeg van. Maar zeker nét zo belangrijk zijn sponsoren. We hebben ondanks alle hulp gewoon ook euro’s nodig, denk bijvoorbeeld aan het aanvragen van een vergunning.”

Met welk(e) herinnering(en)/gevoel willen jullie dat bezoekers op 6 november naar huis gaan?

Nicole: ,,Ik hoop dat ze zich vooral getroost voelen. En dat ze de warmte voelen, zoals de mok warme chocolademelk van Central Park waaraan de bezoekers op 6 november hun handen kunnen warmen.”